Bułgaria leży na Półwyspie Bałkańskim, na terenach krzyżowania się szlaków licznych plemion i narodów. Ziemie współczesnej Bułgarii są jednym z najstarszych zalążków cywilizacji na kontynencie europejskim. Pod względem liczby zabytków archeologicznych Bułgaria zajmuje jedno z czołowych miejsc w świecie.
Dzieje państwa bułgarskiego umownie można podzielić na cztery najważniejsze okresy: Starożytność, Średniowiecze, Niewola turecka, Trzecie państwo.
Ziemie dzisiejszej Bułgarii były zamieszkane już w epoce kamienia i brązu. Zabytki archeologiczne pochodzące z tamtych czasów odkryto w okolicach Karłowa, Nowej Zagory, Wielkiego Tyrnowa, Widin, Sofii, Tetewen, Trojan i Rodopów. Z tego okresu pochodzi również najstarsze złoto w Europie, znalezione koło Warny. W epoce brązu na tych terenach osiedlili się Trakowie, o których po raz pierwszy w historii wspomina Homer w swojej "Iliadzie". Starożytni Trakowie przeważnie zajmowali sie rolnictwem i hodowlą zwierząt. Po ich kulturze pozostały także liczne ślady (m.in. słynny Złoty skarb z Wyłczytryn).
Na przestrzeni XI-VI w. p. n. e. Trakowie utworzyli jednolity organizm państwowy, rozkwit którego przypada na VII-V w. p. n. e. W I w. n. e. ziemie Tracji zostały podbite przez Rzymian, a V w. n. e. weszły w skład Imperium Bizantyjskiego. Z biegiem czasu Trakowie zostali zasymilowani przez Słowian, którzy już w VI w. zaczęli osiedlać się na Półwyspie Bałkańskim. W drugiej połowie VII w. na obszarze dzisiejszej północno-wschodniej Bułgarii pojawili się Protobułgarzy - plemiona pochodzenia turkijskiego. W sojuszu ze Słowianami założyli oni podstawy państwa bułgarskiego, uznanego przez Bizancjum w 681 r. Na czele nowopowstałego państwa stanął przywódca Protobułgarów - chan Asparuch, na stolicę wybrano Pliskę.
W następnych wiekach Państwo Bułgarskie wzmocniło swoje pozycje, poszerzając coraz bardziej granice i stając się jednym z najpotężniejszych państw ówczesnej Europy. W okresie 635-1018 r. – znajduje się ono u szczytu swojej potęgi politycznej, gospodarczej i kulturalnej.
W 864 r. książę Borys I wraz ze swoim narodem przyjmuje chrzest; za panowania zaś cara Symeona I (893-927 r.) zostaje utworzony Patriarchat Bułgarski. Pod koniec IX w. bracia Cyryl i Metody tworzą pierwszy alfabet najstarszego pisma słowiańskiego tzw. głagolicę i wprowadzają język słowiański do liturgii rzymskiej. W tych czasach Bułgaria staje się jednym z największych państw europejskich, zajmując prawie cały Półwysep Bałkański, na północy sięgając aż do rzeki Cisy. Stolica państwa zostaje wówczas przeniesiona z Pliski do Preslawia.
W 928 r. pojawia się herezja Bogomiłów, której głosicielem jest pop Bogomił. Wywiera ona silne wpływy na doktrynę Katarów i Albigojców w Europie Zachodniej.
W X - na początku XI wieku, po długotrwałych walkach między Bułgarią i Bizancjum, Państwo Bułgarskie zostaje ostatecznie podbite przez Bizancjum w 1018 r. i pozostaje pod władzą Bizantyjczyków do 1185 r. mimo wielu antybizantyjskich powstań ludowych.
W 1186 r. w Tyrnowie wybucha powstanie na czele którego stają bojarze – bracia Asen i Piotr. Kładzie ono kres niewoli bizantyjskiej. Powstaje tzw. Drugie Państwo Bułgarskie ze stolicą w Tyrnowie. W XII- XIII w. Bułgaria wchodzi w kolejny okres swego rozkwitu i wzrostu potęgi dzięki wojennym sukcesom cara Kałojana, m.in. zwycięstwu nad krzyżowcami i wzięciu do niewoli imperatora Cesarstwa Łacińskiego - Baldwina.
Za panowania cara Iwana Asena II (1218–1241 r.) Drugie Państwo Bułgarskie ustanawia polityczną hegemonię w południowo - wschodniej Europie, poszerzając swe granice terytorialnie, sięgające trzech mórz - Czarnego, Egejskiego i Adriatyckiego.
W latach 1241-1280 Bułgaria staje się areną nieustannej walki z najazdami tatarskimi, przeżywając kolejno okresy wzlotów i upadków. W tym czasie nasilają się dążenia bojarów w kierunku uniezależnienia się od władzy centralnej, co skutkuje podziałem kraju i w konsekwencji jego osłabieniem. Bułgaria staje się łatwym łupem dla wielu najeźdźców. W 1396 r. Państwo Bułgarskie zostaje podbite przez Turków i włączone w skład Imperium Osmańskiego. W niewoli tureckiej Bułgarzy pozostają przez prawie pięć wieków.
3 marca 1878 r. po klęsce Turcji w wojnie z Rosją sporządzono traktat pokojowy w San Stefano, który przewidywał utworzenie Wielkiej Bułgarii będącej wciąż wasalem Turcji, ale bez prawa stacjonowania w niej wojsk tureckich. W granicach Wielkiego Państwa Bułgarskiego miały się znaleźć, oprócz samej Bułgarii, Tracja i Macedonia bez Salonik. Dlatego 3 marca - dzień zakończenia wielowiekowej tureckiej okupacji ziem bułgarskich - jest świętem narodowym.
Na pierwszego władcę niepodległej Bułgarii zostaje wybrany przez zgromadzenie narodowe Aleksander I Battenberg, posługujący się tytułem księcia. Niepodległość uzyskana w 1878 (w pełni w 1908 po oficjalnym przyłączeniu Rumelii Wschodniej) zapoczątkowała ścieranie się wpływów niemieckich i rosyjskich. W 1886 r. rosyjscy oficerowie wymusili abdykację księcia Aleksandra I. W 1879 r. księciem został Ferdynand I Koburg – brat króla Portugalii Ferdynanda II. W 1908 r. został on królem niezawisłego Królestwa Bułgarii, a następnie ogłosił się carem. Na skutek wojen bałkańskich (1912–1913) Bułgaria utraciła znaczną część terytorium, dlatego też przystąpiła do I wojny światowej po stronie państw centralnych. Wojna zakończyła się jednak klęską, a Bułgaria straciła swoje krótkotrwałe zdobycze terytorialne - Zachodnia Tracja stała się prowincją grecką; południowa Dobrudża została przyłączona do Rumunii (dopiero po podpisaniu umowy pokojowej w Krajowie w 1940 r. południowa Dobrudża powróciła do Bułgarii), a okolice Strumicy, Bosilegradu i wioski w okręgu Kuły trafiły do nowopowstałego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Najboleśniej jednak Bułgaria odczuła brak dostępu do Morza Egejskiego. W 1918 r. car został zmuszony do abdykacji na rzecz swojego syna Borysa i opuszczenia kraju.
Na początku lat 40-ch XX wieku Bułgaria opowiedziała się (m.in. wraz z Węgrami, Rumunią i Finlandią) po stronie państw Osi, prowadząc politykę zgodną z interesami Niemiec. Nieco później odmówiono jednak udziału w wojnie kawalerii bułgarskiej, a car Borys III pod naciskiem społeczeństwa nie zezwolił na deportację do obozów koncentracyjnych około 50 000 bułgarskich Żydów. W 1943 r. po śmierci Borysa III carem oficjalnie został jego kilkuletni brat Symeon II, a władzę w państwie przejęła Rada Regentów. Zajęcie kraju na początku września 1944 r. przez Armię Czerwoną spowodowało obalenie monarchii i powstanie rządu Frontu Ojczyźnianego z Kimonem Georgijewem na czele.
Po wyborach w 1946 r. Bułgarię proklamowano jako republikę ludową, a władzę w państwie objęła Bułgarska Partia Komunistyczna. Natomiast partie, które w swoim czasie okazały się poza Frontem Ojczyźnianym zostały zdelegalizowane. Upaństwowiono ekonomikę i banki; ziemie uprawne przymusowo weszły w skład kooperacji i spółdzielni produkcyjnych. U sterów państwa do końca 1989 r. kolejno stali generalni sekretarze Partii Komunistycznej: Georgi Dimitrow, Wasil Kolarow, Wyłko Czerwenkow, Anton Jugow i Todor Ziwkow.
Masowe demonstracje w listopadzie i grudniu 1989 r. doprowadziły do obalenia władzy sprawowanej przez Todora Ziwkowa i utworzenia demokratycznej republiki parlamentarnej. W roku 1991 odbyły się pierwsze wolne wybory, została przyjęta nowa konstytucja, byłe partie i stronnictwa polityczne (z przed 1947 r.) uzyskały możliwość odnowienia swojej działalności; własność prywatną przywrócono jej właścicielom, w tym dokonano zwrotu ziem uprawnych, przeprowadzono prywatyzacje.
W 1997 r. podpisano porozumienie z MFW i Bankiem Światowym o dalszej ekonomicznej stabilizacji kraju i ekonomiki oraz przeprowadzeniu odpowiednich reform gospodarczych. Wówczas wprowadzono nadzór walutowy, a bułgarską jednostkę (pieniężną) monetarną powiązano z euro. W roku 2004 Bułgaria przystąpiła do NATO, a od 1 stycznia 2007 r. jest pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Obecnie w państwie przeprowadza się ważne reformy strukturalne, których celem jest dalszy wzrost gospodarczy, aktywizacja gospodarki rynkowej oraz stworzenie warunków dla inwestorów zagranicznych.